Ιστορία της Θεσσαλονίκης

Share

http://www.thessaloniki.travel/images/xrisimes_plirofories/istoria/3.jpg

Η Θεσσαλονίκη έχει πολλές ιστορίες να σας διηγηθεί και η πρώτη ξεκινά από την ίδια τη στιγμή της ίδρυσης της το 316/315 π.Χ. Με ‘αίμα’ βασιλικό, αφού η νέα πόλη πήρε το όνομα της από τη Θεσσαλονίκη, την αδελφή του Μεγάλου Αλεξάνδρου και κόρη του Βασιλιά της Μακεδονίας Φιλίππου Β΄, εξελίχθηκε πολύ γρήγορα, λόγω της εξέχουσας γεωγραφικής της θέσης, σε ένα από τα σημαντικότερα λιμάνια, οικονομικό και εμπορικό κέντρο της Μακεδονίας και της Βαλκανικής Χερσονήσου, πλεονεκτήματα που διατηρεί εδώ και 2.300 χρόνια. Αδιάψευστοι μάρτυρες αυτής της μακράς πορείας τα πολυάριθμα μνημεία της. Ανοιχτά και επισκέψιμα, ζουν μαζί με τους κατοίκους και αφηγούνται ιστορίες από διαφορετικούς πολιτισμούς, θρησκείες, εποχές. Διαβάστε την ιστορία της Θεσσαλονίκης για να κατανοήσετε τη σημασία τους, προτού τα συναντήσετε περπατώντας στην πόλη αλλά και για να νιώσετε αυτή τη μοναδικότητα που κάνει τους Θεσσαλονικείς τόσο περήφανους για το παρελθόν της.

 

  • Προϊστορικοί χρόνοι

Η περιοχή της Θεσσαλονίκης κατοικείται από τους προϊστορικούς χρόνους με τα παλαιότερα ευρήματα οικισμών να χρονολογούνται από τη νεολιθική περίοδο και πιο συγκεκριμένα από την έκτη με πέμπτη χιλιετία π.Χ. Ο μεγαλύτερος οικισμός ήταν αυτός της Θέρμης, που έδωσε το όνομα του στον ομώνυμο κόλπο και γεωγραφικά τοποθετείται, σύμφωνα με την επικρατέστερη θεωρία, στο σημερινό Καραμπουρνάκι. Άλλοι μικρότεροι οικισμοί βρίσκονταν στις περιοχές της Τούμπας, της Σταυρούπολης, της Πολίχνης.

 

  • Ίδρυση της Θεσσαλονίκης – Ελληνιστική περίοδος

Ο φιλόδοξος βασιλιάς των Μακεδόνων Κάσσανδρος, αφού κυριάρχησε στη μάχη των διαδόχων του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ίδρυσε το 316/315 π.Χ τη νέα πόλη, συνενώνοντας 26 μικρούς οικισμούς και την ονόμασε Θεσσαλονίκη, προς τιμήν της συζύγου του και αδελφής του Μεγάλου Αλεξάνδρου, Θεσσαλονίκης. Η στρατηγική γεωγραφική της θέση στο βορειότερο σημείο του Θερμαϊκού Κόλπου και ευρύτερα στο Αιγαίο, την έκανε γρήγορα εύρωστη οικονομικά και την κατέστησε ως το εμπορικό κέντρο και τη ναυτική βάση του Βασιλείου των Μακεδόνων. Η Θεσσαλονίκη οργανώθηκε σύμφωνα με τα πρότυπα των αρχαίων ελληνικών πόλεων, όσον αφορά στους θεσμούς των πολιτών, στους τρόπους θρησκευτικής λατρείας και στην οργάνωση της οικονομίας, διαθέτοντας εκκλησία του Δήμου και Βουλή. Επιπλέον, το 187 π.Χ έκοψε τα πρώτα της νομίσματα με την επιγραφή ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ, διαθέτοντας το δικό της νομισματοκοπείο.

 

  • Ρωμαϊκή περίοδος

Το 168 π.Χ. ο Ρωμαίος στρατηγός Λεύκιος Αιμίλιος Παύλος νικά τον Βασιλιά της Μακεδονίας Περσέα. Η Θεσσαλονίκη γίνεται πρωτεύουσα της δεύτερης Ρωμαϊκής διοικητικής περιφέρειας της Μακεδονίας και μετά το 148 π.Χ., με την ίδρυση της Ρωμαϊκής επαρχίας της Μακεδονίας γίνεται η μόνιμη έδρα του Ρωμαίου διοικητή της. Η γεωστρατηγική θέση της ενισχύεται όταν οι Ρωμαίοι κατασκευάζουν την Εγνατία οδό (Via Egnatia), και η πόλη γίνεται ο κόμβος που ενώνει την Αδριατική με τον Ελλήσποντο και τη Μικρά Ασία αλλά και τις πόλεις του Δούναβη με το Αιγαίο και τα λιμάνια της Ανατολής. Αξίζει να σημειωθεί ότι στη Θεσσαλονίκη έζησε για ένα διάστημα ο Ρωμαίος ρήτορας Κικέρων. Το 42 π.Χ. Οι Ρωμαίοι την ανακηρύσσουν ‘ελεύθερη πόλη’ (civitas libera) με αποτέλεσμα την παραχώρηση περισσότερων προνομίων. Έτσι, η Θεσσαλονίκη αποτελεί πόλο έλξης όχι μόνο για τους κατοίκους των γύρω περιοχών αλλά και για πολλούς ξένους, ειδικά από την Ανατολή (Αιγύπτιους, Σύρους, Εβραίους). Είναι πλέον ένα πολυάνθρωπο αστικό κέντρο, κοσμοπολίτικο για τα δεδομένα της εποχής, μια πόλη ανοιχτή σε ιδέες, θρησκείες και ξένες επιδράσεις.

Η Ρωμαϊκή Θεσσαλονίκη θα βρεθεί στο δρόμο του Αποστόλου Παύλου και ο σπόρος της διδασκαλίας του θα ανθίσει με την μετέπειτα δημιουργία χριστιανικής κοινότητας στην πόλη. Μάλιστα, οι δύο Επιστολές του ‘Προς Θεσσαλονικείς’ αποτελούν τα αρχαιότερα κείμενα της Καινής Διαθήκης.

Στα χρόνια του Καίσαρα Γαλέριου Μαξιμιλιανού, στην πόλη κατασκευάζονται λαμπρά οικοδομήματα που ολόκληρα ή τμήματα τους σώζονται ακόμα και σήμερα: η Ροτόντα, η Θριαμβική Αψίδα (γνωστή ως Καμάρα), το Ανάκτορο, η Αψιδωτή Αίθουσα, ο Ιππόδρομος.

Λίγες πόλεις συνδέθηκαν τόσο με τον προστάτη τους Άγιο όσο η Θεσσαλονίκη. Την εποχή του Γαλέριου θα μαρτυρήσει στη Θεσσαλονίκη ο Άγιος Δημήτριος, νεαρός αξιωματικός του ρωμαϊκού στρατού τότε, που ασπάστηκε τον Χριστιανισμό και είναι ο πολιούχος της πόλης. Ο ναός του Μυροβλήτη Αγίου Δημητρίου είναι τόπος θρησκευτικού προσκυνήματος για πιστούς από ολόκληρο τον κόσμο μέχρι και σήμερα.

 

  • Βυζαντινή περίοδος

Η Θεσσαλονίκη συνεχίζει να παίζει σπουδαίο ρόλο στα πολιτικά και στρατιωτικά δρώμενα και μετά τη μεταφορά της πρωτεύουσας της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας από τη Ρώμη στην Κωνσταντινούπολη το 330 μ.Χ. από τον αυτοκράτορα Μεγάλο Κωνσταντίνο και της προσδίδεται ο χαρακτηρισμός “πρώτη μετά την πρώτην”. Τον 5ο και 6ο μ.Χ. αιώνα η Θεσσαλονίκη δέχεται τις σφοδρές επιθέσεις των αβαροσλαβικών και σλαβικών λαών οι οποίες απωθούνται. Η οικονομική και πολιτιστική περίοδος της ακμής της από τα τέλη του 9ου ως τις αρχές του 10ου αιώνα με το εμπόριο, τις τέχνες και τα γράμματα να ανθούν, δημιουργεί τις συνθήκες μέσα στις οποίες μεγάλωσαν δυο δικά της παιδιά που έμελλε να σημαδέψουν τον χριστιανικό κόσμο. Είναι τα αδέλφια Κύριλλος και Μεθόδιος, που εκχριστιανίζουν τους Σλάβους, ο Κύριλλος μάλιστα επινοεί το σλαβικό αλφάβητο. Περισσότερα εδώ.

Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία δέχεται επιδρομές από λαούς που απειλούν την ακεραιότητά της, ανάμεσα τους και οι Βούλγαροι, που επιχειρούν συνεχώς εναντίον της. Το 904 μ.Χ. η Θεσσαλονίκη θα ζήσει πράξεις αγριότητας και λεηλασιών από τους Σαρακηνούς πειρατές, οι οποίες επαναλήφθηκαν αυτή τη φορά από τους Νορμανδούς που κατακτούν -για τρεις μήνες- την πόλη το 1.185 μ.Χ. Το 1204 μ.Χ. οι Σταυροφόροι της Δ΄ Σταυροφορίας κατακτούν την Κων/πολη και λίγο αργότερα τη Θεσσαλονίκη, η οποία παραμένει στην κατοχή τους 20 χρόνια.

Οι εσωτερικές έριδες στο Βυζάντιο κορυφώνονται το 1342 στη Θεσσαλονίκη με το κίνημα των Ζηλωτών. Το κίνημα καταλήγει αρχικά στην επικράτηση των Ζηλωτών και την ανατροπή τους το 1349. Ύστερα από μια σύντομη περίοδο Βενετοκρατίας (1423-1430), η Θεσσαλονίκη αλώνεται από τους Οθωμανούς το 1430.

Ο 14ος αιώνας θεωρείται ο χρυσός αιώνας των γραμμάτων για τη Θεσσαλονίκη. Η πόλη αποτελεί χώρο καλλιτεχνικών και πνευματικών ζυμώσεων, όπου ονομαστοί λόγιοι, νομικοί, φιλόλογοι, είτε γεννήθηκαν εδώ είτε έζησαν παράγοντας θαυμαστό έργο, ανάμεσά τους και ο Γρηγόριος Παλαμάς, ένας από τους σημαντικότερους θεολόγους του 14ου αιώνα και εκφραστής του κινήματος του Ησυχασμού.

 

  • Οθωμανική Περίοδος

Το 1430 ο Μουράτ Β’ αλώνει τη Θεσσαλονίκη που θα μείνει υπό Οθωμανική κατοχή μέχρι το 1912. Η πόλη μοιάζει σχεδόν έρημη, καθώς οι περισσότεροι κάτοικοι έχουν φύγει στις γύρω περιοχές για να γλυτώσουν, άλλοι σφαγιάστηκαν και άλλοι πουλήθηκαν στα σκλαβοπάζαρα της Ανατολής. Οι περισσότερες εκκλησίες μετατρέπονται σε μουσουλμανικά τεμένη ενώ κάποιες μικρές εκκλησίες συνέχισαν να λειτουργούν ως χριστιανικοί ναοί. Από τις πολυάριθμες Μονές, η μοναδική που συνεχίζει την λειτουργία της μέχρι σήμερα είναι η Μονή Βλατάδων. Παράλληλα, κατασκευάζονται ιεροδιδασκαλεία, σκεπαστή αγορά, λουτρά, κρήνες και το μνημείο – σύμβολο της Θεσσαλονίκης, ο Λευκός Πύργος.

Το 1492 ένα σημαντικό γεγονός αλλάζει την ανθρωπογεωγραφία της πόλης. Στη Θεσσαλονίκη φτάνουν 15 – 20.000 Εβραίοι διωγμένοι από την Ισπανία και ο ερχομός τους δίνει νέα δυναμική στην εμπορική και βιοτεχνική δραστηριότητα της πόλης, ενισχύοντας παράλληλα την πολυπολιτισμικότητά της . Το 18ο αιώνα η αλματώδης ανάπτυξη του εμπορίου οδηγεί πολλές χώρες της Δύσης να ανοίξουν προξενεία στη Θεσσαλονίκη και η πόλη πέρα από την οικονομική ευμάρεια αποκτά και πάλι κοσμοπολίτικο χαρακτήρα. Ο αέρας της Ελληνικής Επανάστασης εναντίον των Τούρκων το 1821 φτάνει και στη Θεσσαλονίκη, όμως τα επαναστατικά κινήματα στη Μακεδονία καταπνίγονται βίαια την περίοδο 1821-1823.

Στο τέλος του 19ου αιώνα η Θεσσαλονίκη συνδέεται σιδηροδρομικά με τα Σκόπια και από εκεί με την Ευρώπη και την Κωνσταντινούπολη, εγκαθίστανται τα πρώτα ιππήλατα τραμ, το φωταέριο και οι πρώτες βιομηχανίες κάνουν την εμφάνιση τους. Η Θεσσαλονίκη αποκτά πια την όψη μιας σύγχρονης ευρωπαϊκής πόλης.

Το 1903 το Βουλγαρικό Κομιτάτο έχοντας ως στόχο εδαφικές διεκδικήσεις στη Μακεδονία, ξεκινά τη δράση του και ξεσπά ο Μακεδονικός Αγώνας (1904 – 1908).

Το 1881 γεννιέται στη Θεσσαλονίκη ο Μουσταφά Κεμάλ, Ατατούρκ, αναμορφωτής της Τουρκίας και πρώτος Πρόεδρος της Τουρκικής Δημοκρατίας.

Ορόσημο για την ιστορία της Θεσσαλονίκης αποτελεί η απελευθέρωση της, με τον ελληνικό στρατό να μπαίνει στην πόλη ύστερα από την υπογραφή του πρωτοκόλλου παράδοσης της στις 26 Οκτωβρίου του 1912, ανήμερα της γιορτής του πολιούχου της Αγίου Δημητρίου.

 

  • Νεότερη Ιστορία

Η Ελλάδα δεν συμμετείχε στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο από τη στιγμή της έναρξής του, ωστόσο θα επιτρέψει τη χρησιμοποίηση του λιμανιού της Θεσσαλονίκης από τις δυνάμεις της Αντάντ για τον ανεφοδιασμό των συμμαχικών δυνάμεων, με αποτέλεσμα το 1915/1916 η πόλη να πλημμυρίσει με χιλιάδες Άγγλους και Γάλλους στρατιώτες.

Το καλοκαίρι του 1917 ξεσπά μεγάλη πυρκαγιά που θα κάψει το μεγαλύτερο μέρος του ιστορικού κέντρου της Θεσσαλονίκης, αφήνοντας 73.000 άστεγους και άνεργους. Και ενώ η πόλη προσπαθεί να ξαναβρεί τον εαυτό της μετά την πυρκαγιά, η Μικρασιατική καταστροφή το 1922 δημιουργεί νέες κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες για την Ελλάδα. Με την Ελληνοτουρκική ανταλλαγή πληθυσμών που συμφωνήθηκε στη Συνθήκη της Λωζάνης το 1923, εγκαθίστανται στη Θεσσαλονίκη δεκάδες χιλιάδες Έλληνες πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία, την Ανατολική Θράκη και τον Πόντο. Παρά τα αρχικά προβλήματα από τη μαζική εισροή των Ελλήνων προσφύγων, η παρουσία τους θα δώσει μια νέα πνοή στην πόλη.

Οι Γερμανοί μπαίνουν στη Θεσσαλονίκη το 1941. Μια από τις τραγικότερες συνέπειες της Γερμανικής κατοχής για την τοπική ιστορία είναι η εξολόθρευση της εβραϊκής κοινότητας της πόλης. Το 1943, 46.091 Εβραίοι Θεσσαλονικείς μεταφέρονται στα στρατόπεδα συγκέντρωσης Άουσβιτς – Μπιρκενάου για να επιστρέψουν μόνο 1950.

Η Θεσσαλονίκη αναπνέει ξανά τον αέρα της ελευθερίας τον Οκτώβρη του 1944.

 

Περισσότερα στο www.thessaloniki.travel

Share